انواع گیربکس اتوماتیک خودروها را بشناسید!

 

اطلاعات فنی خودرو از جمله مواردی است که استفاده از خودرو را برای شما آسان‌تر می‌کند. یکی از قطعات کاربردی در خودروها گیربکس یا جعبه دنده است،  این که شما به عنوان یک راننده اطلاعات خوبی در مورد گیربکس داشته باشید  یک امتیاز مثبت خواهد بود، ما در این مقاله قصد داریم در مورد انواع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای مختلف صحبت کنیم.

اطلاعات مفیدی که در مورد انواع گیربکس اتوماتیک ارائه می‌شود به راننده کمک می‌کند تا در انتخاب بهترین نوع گیربکس اتوماتیک برای انواع خودرو بهتر عمل کند. ضمن این که با توجه به فراگیر شدن استفاده از گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای جدید این مقاله اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیار کاربر خواهد گذاشت.

گیربکس اتوماتیک چیست؟

اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه گیربکس اتوماتیک بیااندازیم باید گفت که برای اولین بار یک مخترع کانادایی به نام آلفرد هورنر مونرو(Alfred Horner Munro) مفهوم گیربکس اتوماتیک را معرفی کرد. او از هوای فشرده شده برای تعویض دنده‌ها بهره برد، یک مخترع امریکایی به نام اسکار بانکر نیز این مفهوم را توسعه بخشیده و اولین گیربکس عملی را در سال 1940 به تولید انبوه رساند.

باید بگوییم که گیربکس اتوماتیک از نظر کارایی دقیقا مثل گیربکس دستی عمل می‌کند اما ماهیت آن کاملا متفاوت است.  در گیربکس اتوماتیک سیستم کلاچ کاملا حذف می‌شود و عملکرد تعویض دنده‌ها سریعتر انجام می‌گیرد. در واقع در یک خودرو مجهز به گیربکس اتوماتیک رانندگی با دو پدال گاز و ترمز انجام می‌گیرد و تعویض دنده 1 به بالا به صورت خودکار و با توجه به دور موتور صورت می‌پذیرد.

انواع گیربکس اتوماتیک

انواع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای متنوع متفاوت است، در نمونه‌های مختلف موجو،د گیربکس اتوماتیک قابلیت جایگزینی به جای گیربکس دستی را دارد. تفاوت اصلی گیربکس‌های اتوماتیک نسبت به نوع دستی در دو حالت  قابل مشاهده است:

1. خودروهایی که دارای گیربکس اتوماتیک هستند کلاچ ندارند.
2. خودروهای مجهز به دنده اتوماتیک نیاز به دنده دستی ندارند و فقط با یک بار قرار دادن خودرو روی حالت Drive امکان رانندگی با دنده اتوماتیک برای راننده فراهم است.

اگر بخواهیم گیربکس‌های اتوماتیک را با توجه مکانیزم کارایی آنها طبقه‌بندی کنیم به شرح زیر خواهد بود:

گیربکس اتوماتیک ستاره ای یا AT

این مدل از گیربکس‌ها در واقع رایج‌ترین شکل گیربکس‌های اتوماتیک هستند، انتقال قدرت موتور در این نوع گیربکس توسط چرخ دنده‌های خورشیدی ستاره‌ای صورت می‌گیرد. معمولا بین 4 تا 6 دنده دارند، سیستم این نوع گیربکس دارای کلاچ اتوماتیک هیدرولیکی است و مجهز به سیستم کنترلی می‌باشد.

خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک نیاز به مراقبت و سرویس‌های منظم دارند بنابراین هزینه تعمیر و نگهداری این گیربکس‌ها نسبت به مدلهای دستی بیشتر است. در مقایسه با گیربکس‌های دیگر این نوع راحتی بیشتری برای تعویض دنده‌ها در اختیار کاربر قرار می‌دهد، گشتاور مناسبی دارد و در مقایسه با مدل AMT پاسخ سریعتر انتقال را در پی دارد.

اگر بخواهیم خودروهایی که این نوع گیربکس را دارند و در بازار ایران موجود هستند نام ببریم می‌توان به خودروهای گیربکس AL4 مورد استفاده در خودروهای ۲۰۶، ۲۰۷ و SDV 9 و پارس اتوماتیک، همچنین گیربکس خودروهای سوزوکی ویتارا، اچ‌سی کراس و هایما S7 از این نوع محسوب می‌شوند.

 

گیربکس اتوماتیک AMT

باید بگوییم که نماد AMT در این نوع از گیربکس مخفف عبارت AUTOMATED MANUAL TRANMISSION یا گیربکس دستی اتوماتیک شده است. این سیستم گیربکس اولین بار در سال 1996 میلادی توسط کمپانی BMW مورد استفاده قرار گرفته و به دنیا  معرفی شد. در واقع می‌توان گفت که AMT نوع پیشرفته گیربکس دستی است.

این نوع گیربکس‌ها کم هزینه ترین و آسان ترین روش تبدیل گیربکس‌های دستی به نوع اتوماتیک است. مهمترین شاخصه این نوع گیربکس ترکیب مزایای گیربکس‌های دستی و سهولت و کارایی گیربکس اتوماتیک در کنار هم است. ضمن این که سختی تعویض دنده‌ها به صورت دستی یا هزینه بالای گیربکس‌های اتوماتیک را ندارد. نقطه تمایز این مدل از گیربکس‌ها با سایر مدل ها تعویض دنده‌ها و کلاچ گیری هوشمند آن است.

از آنجایی که این نوع گیربکس طراحی ساده ای داشته و ارزانتر از سایر مدلها است اکثر خودروسازان چینی برای کاهش قیمت محصولات خود از آن استفاده می کنند. ضمن این که هزینه تعمیرات این نوع گیربکس‌ها با توجه به قطعات مشترکی که با گیربکس دستی دارند بسیار پایین است.

در مقایسه با نوع دستی این گیربکس دارای دنده‌های بیشتری است که شتاب گیری سریعتر و کاهش مصرف سوخت و آلایندگی را در پی دارد. نمونه خودروهایی که از این نوع گیربکس استفاده می کنند خودرو های برلیانس H230 و MVM 110 هستند.

گیربکس اتوماتیک CVT

کلمات به کار رفته در معرفی این نوع گیربکس اتوماتیک مخفف عبارت Continuously Variable Transmission به معنای سیستم انتقال قدرت پیوسته در انواع خودرو است. اجزای تشکیل دهنده این نوع گیربکس پولی ورودی یا محرک، پولی خروجی یا متحرک و تسمه مخصوص که از جنس پلاستیک یا فلز ساخته می‌شود تشکیل می دهند.

بر خلاف آنچه در انواع گیربکس‌های اتوماتیک و دستی که تعداد محدودی ضرب دنده را ایجاد می کنند در گیربکس‌های CVT نسبت دو بینهایت شکل میگیرد و این مسئله در کاهش شوک و تغییر دور ناگهانی ناشی از تعویض دنده میشود، در واقع می‌توان گفت که در هر لحظه ضریب دنده مناسب به شکلی سریع، پیوسته و متغیر انتخاب می‌شود.

این نوع جعبه دنده برای اولین بار توسط کمپانی نیسان مورد استفاده قرار گرفته و به دنیا معرفی شد که نسبت به سایر گیربکس‌ها تا آن زمان دارای عملکرد متفاوتی بود. انتقال قدرت در این شکل از گیربکس توسط دو پولی مخروطی با سطح شیب دار که به واسطه یک تسمه به هم متصل هستند صورت میگیرد.

این پولی ها در راستای محوری که روی آن سوار شده اند به واسطه نیروی هیدرولیکی روغن حرکت می کنند، از مزایای این نوع گیربکس‌ها می‌توان به مصرف سوخت پایین تر، انتقال ساده و روان قدرت موتور، شتاب گیری بهتر و کارکرد دائمی موتور در بهترین دور موتور اشاره داشت.  از آنجایی که در این نوع گیربکس‌ها تعویض دنده پیوسته وجود دارد در لحظه تعویض دنده‌ها خودرو تکان های کمتری دارد و افت دور موتور کمتری نیز صورت میگیرد.

از جمله خودروهای موجود در بازار ایران که از این نوع گیربکس اتوماتیک استفاده می کنند می‌توان به  ساینا اتوماتیک ، MVM 550 ، چری آریزو 5 اتومات  اشاره کرد.

استفاده از این نوع گیربکس‌ها برای کسانی که عاشق سرعت و هیجان هستند توصیه نمی‌شود، معمولا به دلیل پیوستگی  تعویض دنده‌ها به صورت اتوماتیک راننده خسته می‌شود به همین دلیل هم اکثر خودروسازان سعی می کنند در کنار این نوع گیربکس اتوماتیک، از گیربکس‌های دستی هم استفاده کنند.

گیربکس اتوماتیک DCT

این نوع گیربکس را با نام گیربکس نیمه اتوماتیک نیز می شناسند. نام اختصاری DCT به معنای dual-clutch transmission یا کلاچ دو منظوره است. در واقع این شکل از گیربکس دارای هر دو کاربرد گیربکس‌های دستی و اتوماتیک است.

در این نوع گیربکس از دو کلاچ مختلف استفاده می‌شود. این گیربکس را با نامهای گیربکس نیمه اتوماتیک، گیربکس دو کلاچه و گیربکس دستی خودکار نیز می شناسند. در این شکل از گیربکسهای اتوماتیک اتصال هر کلاچ به سیستم دنده‌های زوج و وفرد شکل کارایی آن را نسبت به گیربکس دستی متفاوت ساخته است.

این گیربکس اولین بار توسط کمپانی پورشه و برای خودروهای اسپرت مورد استفاده قرار گرفت، بعد از آن اکثر خودروسازان حرفه ای به مرور این مدل از گیربکس‌ها روی خودروهای خود سوار کردند. از نظر کارایی و ساختاری این شکل از گیربکس‌ها بسیار شبیه به گیربکس‌های معمولی طراحی شده اند، اما در سیستم دو کلاچه بر خلاف آنچه در گیربکس‌های دستی شاهد هستیم، دو شفت ورودی وجود دارد که هریک مجهز به کلاچ جداگانه ای هستند.

شفت شماره 1 برای دنده‌های زوج و شفت شماره 2 برای دنده‌های فرد مورد استفاده قرار میگیرند و در کمترین زمان ممکن عمل تعویض دنده را انجام می دهند. به این ترتیب انرژی کمتری هدر رفته و انتقال قدرت راندمان بیشتری دارد. ضمن این که راننده نیز وقفه کوتاهتری در مقایسه با گیربکس‌های معمولی در زمان تعویض دنده متوجه می‌شود.

در این مدل از گیربکس‌ها عمل تعویض دنده و کلاچ گیری توسط عملگرها الکترومکانیکی صورت میگیرد و کنترل آنها نیز به وسیله واحد پردازنده مخصوص انجام میپذیرد.  از جمله خودروهایی که از این نوع گیربکس در آنها استفاده شده است می‌توان به فراری 812 ، فورد فیستا ، لامبورگینی هوراکان ، مک لارن 720s و …. اشاره کرد .

گیربکس تیپ ترونیک

این مدل گیربکس اولین بار در سال 1990 میلادی و توسط کمپانی پورشه روی مدل 911 رونمایی شد. بلافاصله بعد از رونمایی از این گیربکس کمپانی های BMW و کرایسلر نیز از آن در خودروهای خود استفاده کردند.

مهمترین مزیت این گیربکس آن است که راننده امکان تعویض دستی دنده‌ها را دارد، عملکرد این گیربکس بسیار شبیه به گیربکس‌های دستی است با این تفاوت که کنترل راننده روی تعویض دنده‌ها کامل نیست چرا که این مدل گیربکس‌ها در حالت استاندارد مجهز به سیستم کامپیوتری هستند که تعویض دنده‌ها در دورهای بالاتر را به صورت خودکار انجام می دهد  این کار به کمک مبدل گشتاور انجام میگیرد به این ترتیب از آسیب رسیدن به گیربکس جلوگیری می‌شود.

عملکرد تعویض دنده‌ها در این مدل از گیربکسها با سایر مدلها تفاوت اساسی دارد، در برخی از مدلها عمل تعویض دنده با کمک اهرم تعویض در برخی خودروهای اسپرت توسط پدال تعبیه شده در پشت فرمان صورت میگیرد. ویژگی منحصربه فرد این مدل گیربکس امکان برداشتن حالت اتوماتیک در آن است، به این ترتیب راننده می‌تواند ماشین خود را به صورت اتوماتیک براند اما امکان تغییر حالت به صورت دستی نیز وجود دارد که در شرایط مقتضی می‌تواند از آن استفاده کند مثلا رانندگی در سراشیبی یا مسیرهای ناهموار.

گیربکس تیپ ترونیک دارای ویژگی ایمنی داخلی است، به این ترتیب هر گونه خطای راننده به گیربکس آسیب نخواهند رساند.  از این مدل گیربکس معمولا در خودروهای اسپرت استفاده می‌شود.

مزایا و معایب انواع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای مختلف

اکنون که با انواع گیربکس‌های اتوماتیک آشنا شدید و خودروهایی که از آنها استفاده می کنند را شناختید بهتر است با مزایا و معایبی که این مدل ها دارند نیز آشنا شوید، به این ترتیب اطلاعات شما در مورد انواع گیربکس اتوماتیک کامل می‌شود.

مزایای گیربکس اتوماتیک CVT

اگر بخواهیم از مزایای این مدل گیربکس‌ها بگوییم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  کمک به کاهش مصرف سوخت و صرفه جویی در انرژی نسبت به سایر گیربکس‌های اتوماتیک
•  انتقال قدرت یکنواخت و روانتر نسبت به دیگر مدل ها
•  کمک به کارکرد همیشگی موتور در دور بهینه
•  طراحی ساده
•  شتاب گیری بهتر خودرو با وجود چنین گیربکس‌های اتوماتیک
•  هزینه نگهداری و استهلاک گیربکس‌های CVT نسبت به سایر مدلهای اتوماتیک کمتر است.

مزایای گیربکس اتوماتیک AMT

•  نسبت به سایر مدلهای اتوماتیک دارای پیچیدگی کمتری است و قیمت ارزان تری دارد.
•   نصب و راه اندازی آن نسبت به سایر مدلها ساده تر است.
•  به دلیل تسریع در تعویض دنده‌ها و انتقال گشتاور مطلوب در این مدل از آن بیشتر برای خودروهای سوپر اسپرت استفاده می‌شود.

مزایای گیربکس اتوماتیک تیپ ترونیک

•  سرعت و دقت بسیار بالا در تعویض دنده‌ها
•  راحتی راننده در ترافیک شهری
•  هوشمندی و دقت خوب
•  کمک به مصرف بهینه سوخت به ویژه در مدل های پیشرفته

معایب گیربکس اتوماتیک CVT

این مدل گیربکس‌ها علیرغم مزایای بسیاری که دارند دارای معایبی نیز هستند که دانستن آنها خالی از لطف نیست و می‌تواند انتخاب بهتری را برای کاربر رقم بزند. این معایب به شرح زیر است:

•  هزینه نگهداری بالا ( با این وجود نسبت به سایر گیربکسهای مدل  اتوماتیک هزینه نگهداری کمتری دارد) نسبت به مدل های گیربکس دستی
•  نیاز به استفاده از روغن های گرانقیمت و خاص
•  این گیربکس‌ها به علت نرمی بیش از حد در کارکرد و ثابت ماندن دور موتور هیچ حسی از تعویض دنده و رانندگی اسپرت را به راننده منتقل نمی‌کنند به همین دلیل اغلب مواقع رانندگی کردن با آنها بسیار خسته کننده است.
•  مدل گیربکس اتوماتیک CVT به دلیل استفاده از پولی و تسمه دارای ضعف انتقال گشتاور بالا است.

معایب گیربکس اتوماتیک AMT

•  نسبت به سایر مدلهای گیربکس اتوماتیک پیشرفته دقت کمتری دارد.
•  همخوانی خوبی با سایر مدلهای گیربکس دستی ندارد.

معایب گیربکس اتوماتیک تیپ ترونیک

•  دارای تکنولوژی و طراحی بسیار پیچیده است که کار نصب و تعمیر آن را مشکل می‌سازد.
•  قیمت بالایی نسبت به سایر مدلهای گیربکس‌های اتوماتیک دارد.
•  هزینه های نگهداری و تعمیر آن بسیار بالا است.
•  وزن بالایی دارد.
•  گیربکس‌های خانواده ترونیک به علت داشتن استهلاک بالا نسبت به سایر گیربکس‌های اتومات دیگر در درازمدت برای ترافیک مناسب نیستند.

گیربکس اتوماتیک در خودروهای الکترونیکی

شاید برایتان سوال باشد که گیربکس اتوماتیک در خودروهای الکتریکی چگونه هستند. در این مورد باید بگوییم این مدل خودروها از سیستم های انتقال قدرت جداگانه ای نسبت به خودروهای بنزینی یا گازوئیلی برخوردار هستند.

انتقال قدرت یک سرعته

مدل سیستم انتقال قدرتی که هم برای خودرو و هم برای موتور استفاده میشود مدل انتقال قدرت یک سرعته است. این سیستم با نوعی ارتباط ساده موتور را به چرخها وصل می‌کند.

هنگام درگیری موتور با سیستم انتقال قدرت کار پیچیده تر می‌شود، از دنده یک کار آغاز میشود، یک تسمه که از یک طرف به چرخ دنده کاهشی و از سوی دیگر به چرخ متصل است کار انتقال تسمه به چرخ دنده‌های دیگر را انجام می دهد تا جایی که سرعت افزایش پیدا می‌کند. خودروی جدید تسلا سری S از جمله خودروهایی است که با داشتن تکنولوژی بالا از این مدل گیربکس بهره مند است.

بهترین نوع گیربکس اتوماتیک کدام است؟

این سوالی است که برای بسیاری از کاربران ایجاد می‌شود، اما در پاسخ به این سوال باید گفت که این مسئله با توجه به مسائلی از جمله قدرت موتور، تعداد دنده‌ها، شرکت سازنده، قطعات و … مشخص می‌شود، بنابراین نمی‌توان در مورد نوع گیربکس اتوماتیک به این شکل نظر قطعی داد بلکه می‌توان به کارایی و عملکرد آن روی خودروهای مختلف بررسی های انجام داد و بر طبق آن بهترین عملکرد را در نظر گرفت که با این وجود هم باید گفت که اساسا مقایسه خودروهایی که از یک کلاس نیستند کار اشتباهی خواهد بود. بنابراین برای این که بتوانید بهترین نوع گیربکس را انتخاب کنید باید این کار را با توجه به نوع خودروی انتخابی خود، قدرت موتوری که دارد و عملکرد آن صورت دهید.

جمع بندی نهایی

در این مقاله سعی کردیم که شما را با انواع گیربکس‌های اتوماتیک، نحوه عملکرد آنها و کارایی آنها روی خودروهای مختلف آشنا کنیم، با توجه به توضیحاتی که در مقاله به آنها اشاره کردیم می‌توانید بهترین خودرو با عملکرد مناسب گیربکس را انتخاب کرده و از منظر کارایی جعبه دنده آنها را با هم مقایسه کنید.

فراموش نکنید که انواع گیربکس‌هایی که در این مقاله به آنها اشاره شد دارای مزایا و معایب مختلفی هستند که در مقایسه با یکدیگر می‌توان به آنها پی برد، ضمن این که هر کدام از انواع گیربکس‌های اتوماتیک برای نوع خاصی از خودروها طراحی شده و مورد استفاده قرار میگیرند، به طور مثال برخی از آنها برای خودروهای شهری مناسب هستند، برخی برای ماشین‌های اسپرت و برخی دیگر مخصوص ماشین‌های سوپر اسپرت طراحی شده اند. در صورت کلی می‌توان گفت که گیربکس‌های اتوماتیک نسبت به مدل های دستی کارایی و عملکرد ساده‌تری دارند، مصرف سوخت را به شکل چشمگیری کاهش داده و شرایط تعمیر و نگهداری آنها در مقایسه با مدل‌های دستی کمی بالاتر است.