آشنایی با قطعات گیربکس اتوماتیک
قطعات گیربکس اتوماتیک : گیربکس که به آن جعبه دنده نیز گفته می‌شود یکی از اجزای ضروری به کار رفته در انواع خودرو است. به طور کلی می‌توان گفت گیربکس پس از کلاچ، دومین قطعه مهم در سیستم حرکتی خودروهای مختلف به شمار می‌رود. لازم به ذکر است که گیربکس‌ها در دو نوع وجود دارند که عبارتند از: گیربکس دستی و گیربکس اتوماتیک.
در گیربکس اتوماتیک همان‌طور که می‌دانیم عمل تعویض و تغییر دنده از یک به بالا، به صورت کاملا خودکار انجام می‌شود. یعنی این گیربکس‌ها دارای این قابلیت هستند که سنگین و سبک کردن دنده و یا همان تغییر انتقال نیرو در خودرو را به صورت کاملا اتوماتیک به انجام برسانند. بنابر این عامل، این نوع از گیربکس‌ها می‌توانند عملیات مربوط به تغییر دنده را با توجه به شرایط خیابان و با در نظر گرفتن میزان سربالایی و یا سرپایین بودن جاده و همچنین خواسته‌های راننده خودرو و میزان فشردن پدال گاز و یا ترمز انجام دهند. بنابراین نیازمند استفاده از قطعاتی خاص هستند.
قطعات مکانیکی و قطعات هیدرولیکی
به طور کلی می‌توان گفت مجموعه قطعات به کار رفته در طراحی یک گیربکس اتوماتیک به دو دسته تقسیم می‌شوند. این قطعات عبارتند از: قطعات مکانیکی در گیربکس اتوماتیک و قطعات هیدرولیکی به کار رفته در تولید این سیستم‌ها. در ادامه این مقاله قصد داریم با چند نوع از قطعاتی که در این جعبه دنده‌های خودکار استفاده شده است، آشنایی حاصل کنیم.
همچنین ببینید : خرید بهترین دیاگ برای بررسی مشکلات گیربکس ها اتوماتیک ( دیاگ نگار خودرو، دیاگ ویمکس، دیاگ لانچ، دیاگ جی اسکن )
قطعات گیربکس اتوماتیک
در طراحی گیربکس اتوماتیک خودروها از چند قطعه بسیار مهم استفاده شده است. اما به طور کلی می‌توان گفت هر جعبه دنده خودکار از 7 قطعه اصلی شکل گرفته است. این قطعات عبارتند از: مبدل گشتاور و یا تورک کانورتر، پمپ روغن گیربکس، ست چرخ دنده خورشیدی و یا مجموعه دنده خورشیدی و یا سیاره‌ای، پک کلاچ و یا کلاچ‌های چند صفحه‌ای گیربکس، محور خروجی جعبه دنده، تسمه ترمز، مخزن روغن جعبه دنده و یا گیربکس. در ادامه به شرح مختصر هر یک از این نوع از قطعات در گیربکس‌های اتوماتیک خواهیم پرداخت.
1- مبدل گشتاور یا تورک کانورتر در گیربکس اتوماتیک
لازم است ذکر شود که گیربکس‌های اتوماتیک بر خلاف انواع گیربکس‌های دستی، دارای قطعه‌ای به نام کلاچ نیستند. این سیستم‌ها، تنها دارای دو بخش و یا پدال گاز و ترمز هستند. در حقیقت به جای قطعه کلاچ در این نوع از خودروها و در طراحی جعبه دنده‌های خودکار، از مبدل گشتاور استفاده شده است که به آن تورک کانورتر نیز گفته می‌شود.
در واقع می‌توان گفت مبدل گشتاور در گیربکس اتوماتیک خودروها، قادر است همان کاری را انجام دهد که کلاچ در انواع جعبه دنده‌های دستی، قابلیت انجام آن را دارد. بنابر این عامل قابل ذکر است که اگر دنده‌های یک خودرو به راحتی عوض نمی‌شوند این احتمال وجود دارد که مبدل گشتاور در آن خودرو، عملکرد خود را به درستی به انجام نمی‌رساند و یا خراب شده است.
یکی دیگر از مواردی که در این زمینه لازم است ذکر شود این است که مبدل گشتاور در گیربکس اتوماتیک به صورت فیزیکی و به وسیله پیچ و مهره، موتور را به جعبه دنده اتصال نمی‌دهد. در حقیقت مبدل گشتاور در این گونه از جعبه دنده‌ها، با استفاده از روغن، می‌تواند به انجام این کار مبادرت ورزد.
بخش‌های تشکیل دهنده مبدل گشتاور گیربکس اتوماتیک
لازم است ذکر شود که در طراحی سیستم‌های گیربکس خودکار، بخش مبدل گشتاور و یا کانورتر گیربکس اتومات، خود، از یک پمپ و یا پره، یک توربین و یک پره میانی به وجود آمده است. این سه قسمت تشکیل دهنده مبدل گشتاور در گیربکس‌های اتومات خودروها، در درون یک محفظه بسته قرار داده شده‌اند که با سیال هیدرولیک خودرو یعنی روغن، در ارتباط هستند. نحوه عملکرد این سیستم به این شکل انجام می‌گیرد که در ابتدا پمپ که به فلایویل خودرو متصل شده است به صورت هم دور با فلایویل، چرخش می‌کند. وقتی پمپ به چرخش درآمد توربین را نیز به گردش در می‌آورد. در این بخش همچنین یک پره میانی به کار رفته است تا از بازگشتن گشتاور ارسالی توربین به مرکز آن، جلوگیری کند.
2- پمپ روغن در گیربکس اتوماتیک
یکی دیگر از قطعاتی که که در گیربکس اتوماتیک خودرو مورد استفاده قرار گرفته است پمپ روغن به کار رفته در طراحی آن است. لازم به ذکر است که پمپ روغن در گیربکس اتوماتیک و یا جعبه دنده‌های اتومات خودروها، عملکردی مشابه با سایر انواع پمپ‌ها در گیربکس‌های دستی، دارد. به نحوی که این نوع از پمپ نیز دارای این قابلیت است که بتواند روغن جعبه دنده اتومات را از مخزن آن به سراسر نقاط گیربکس مورد نظر در خودرو، منتقل نماید.
در واقع می‌توان گفت این قطعه، یکی از اجزای بسیار مهم در انواع گیربکس‌های خودکار خودروها به شمار می‌رود و از آن جدایی ناپذیر است. لازم به ذکر است که به کارگیری این قطعه در انواع خودروهای اتوماتیک، دارای مزایایی است از جمله این مزیت‌ها این است که این قطعه به ندرت خراب می‌شود و از این رو، کم‌تر نیازمند تغییر و تعویض و یا تعمیر است.
3- ست و یا مجموعه چرخ دنده خورشیدی و یا سیاره‌ای در گیربکس اتوماتیک
از دیگر قطعات به کار رفته در گیربکس اتومات و یا جعبه دنده خودکار انواع خودرورها، ست چرخ دنده خورشیدی آن‌ها را می‌توان نام برد. به قطعه و ست چرخ دنده خورشیدی، مجموعه دنده سیاره‌ای نیز گفته می‌شود. در این زمینه لازم به ذکر است که بر خلاف انواع جعبه دنده‌های دستی که جعبه دنده آن‌ها از دنده‌های چندتایی متعدد به وجود آمده است در طراحی جعبه دنده‌های خودکار از یک یا چند ست دنده خورشیدی و یا سیاره‌ای استفاده شده است.
بخش‌های تشکیل دهنده ست چرخ دنده خورشیدی در گیربکس اتوماتیک
در این بخش از گیربکس اتوماتیک، از یک خورشیدی یک رینگی به صورت‌های یک قفسه و تعدادی سیاره‌ای استفاده شده است. نحوه عملکرد این سیستم بدین صورت است که با درگیر شدن کلاچ چند صفحه‌ای و یا پک کلاچ و قفل شدن آن، رینگی خورشیدی و سیاره‌ای شروع به چرخیدن می‌کند. این عامل نیز سبب می‌شود تا دور مبدل گشتاور به شافت خروجی، انتقال پیدا کند. در این زمینه همچنین لازم به ذکر است که برای دنده‌های بعدی با درگیر کردن دیگر کلاچ‌های چند صفحه‌ای نسبت دور مبدل گشتاور گیربکس اتومات، نیز دچار تغییر می‌شود.
4- پک کلاچ و یا کلاچ‌های چند صفحه‌ای در گیربکس اتوماتیک
همان‌طور که می‌دانیم در انواع خودروها با جعبه دنده‌های دستی، شما خودتان می‌توانید با انتخاب خود، دنده را تغییر دهید و آن را تعویض نمایید. این در حالی است که گیربکس‌های دنده اتوماتیک عملکردی متفاوت و کمی پیچیده‌تر دارند. در این گونه از خودروها که دارای گیربکس‌های اتومات هستند، به جای تعویض دنده به صورت دستی از قطعه پک کلاچ استفاده می‌شود. پک کلاچ در این خودروها خود دارای چندین صفحه فشرده است.
لازم به ذکر است که نحوه عملکرد این قطعات، بدین صورت است که وقتی روغن به سمت پک کلاچ، فرستاده می‌شود یک سری از این پک‌های کلاچ با یکدیگر قفل می‌شوند و این عامل نیز سبب می‌شود تا دنده مورد نظر شما به طور کاملا اتوماتیک، اعمال شود.
بخش‌های تشکیل دهنده پک کلاچ در گیربکس اتوماتیک
در این بخش از قطعات گیربکس اتوماتیک خودروها، چندین کلاچ قرار گرفته است و همچنین چندین دیسک کلاچ نیز وجود دارد. این قطعات، خود دارای دنده داخلی و خارجی هستند. لازم به ذکر است که این کلاچ‌ها برای درگیر کردن شافت ورودی با مجموعه، طراحی شده‌اند. بنابراین و وقتی درگیری میان این کلاچ‌ها صورت می‌گیرد در حقیقت ارتباط میان شافت ورودی و مجموعه سیاره‌ای نیز برقرار می‌شود.
5- محور خروجی در گیربکس اتوماتیک
محور خروجی، یکی دیگر از قطعات گیربکس اتوماتیک در خودروها به شمار می‌رود. در حقیقت نحوه عملکرد این قطعه بدین ترتیب آغاز می‌شود که پس از اینکه جعبه دنده خودرو توانست عملیات داخلی خود را به پایان برساند، نیرو را به میل لنگ انتقال می‌دهد و از این طریق آن را به توپی چرخ، منتقل می‌کند. بنابراین محور خروجی، عنوان قطعه‌ای است که می‌تواند میل لنگ را به حرکت در آورد.
6- تسمه ترمز در گیربکس اتوماتیک
یکی دیگر از قطعاتی که در گیربکس و یا جعبه دنده‌های خودکار به کار رفته است تسمه ترمز آن است. در حقیقت می‌توان گفت تسمه ترمز در این گونه از گیربکس‌ها برای نگه داشتن ست چرخ دنده خورشیدی، مورد استفاده قرار گرفته است.
7- مخزن روغن در گیربکس اتوماتیک
جعبه دنده اتوماتیک خودروها مانند موتور خودرو که از یک مخزن روغن برخوردار شده است، به یک مخزن، مجهز گشته است. وجود این قطعه در گیربکس اتوماتیک به این منظور است که بتواند روغن گیربکس اضافی را در خود نگهداری و ذخیره کند تا در صورت لزوم و وقتی که خودرو به آن نیاز پیدا کرد آن را برای پمپ روغن به بیرون بفرستد.
لازم به ذکر است که به این قطعه، یک فیلتر نیز متصل شده است که به آن فیلتر روغن گیربکس گفته می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت این قطعه یکی از مهم‌ترین اجزا تشکیل دهنده و قطعات گیربکس اتوماتیک است. البته لازم است ذکر شود که این قطعه بیش از سایر قطعات گیربکس اتوماتیک، خراب می‌شود و نیاز به تعمیر پیدا می‌کند. از طرف دیگر واشرهای به کار رفته در اطراف مخزن روغن نیز به طور معمول و با گذشت زمان، شل می‌شوند و باید به موقع تعویض شوند و یا تعمیر گردند.